پژوهشگر و مدرس فلسفه سیاسی و مطالعات فرهنگی و تمدنی
متن كامل سخنراني حجت الاسلام والمسلمين رضا غلامي، رئيس مركز پژوهش هاي علوم انساني اسلامي صدرا
در افتتاح نخستين هم انديشي ملي چشم انداز جمعيتي كشور، مورخ ٩٣/٨/٢٦، در محل دانشگاه علوم پزشكي تهران
بسم الله الرحمن الرحيم، الحمدلله رب العالمين، الصلاة والسلام علي رسول الله و علي آله الطيبين الطاهرين و لعنة الله علي اعدائهم اجمعين.
ضمن عرض سلام و ادب حضور برادران و خواهران گرامي، جا دارد خوش آمد عرض كنم خدمت اساتيد، انديشمندان، كارشناسان و مديران محترم در عرصه هاي گوناگون.
همانطور كه مستحضر هستيد، امروز به حول و قوه الهي، در صدد برپايي نخستين هم انديشي ملي چشم انداز جمعيتي ايران هستيم. بنده از باب مقدمه، لازم مي دانم چند نكته مهم را حضور تان عرض كنم:
يكم) امروز علي رغم تشويق مداوم مجامع بين المللي به كاهش جمعيت در كشورهاي غير غربي، همچنان جمعيت به مثابه يك “مؤلفه مهم قدرت” شناخته مي شود و بسياري از كشورهاي پرجمعيت جهان نظير چين، هند و غيره، ضمن درك صحيح اين واقعيت، نه تنها از عامل جمعيت در تغيير معادلات بين المللي به نفع ملت خود استفاده مي كنند، بلكه در داخل اين كشورها نيز، جمعيت بالا خود به يك فرصت مهم براي رشد اقتصادي و تبديل شدن به قدرت اقتصادي در منطقه يا جهان تبديل شده است چنانكه هم اكنون نشانه هاي آن بر كمتر كسي پوشيده است.
بدون ترديد، ايران كشوري است پهناور با شرايط زيست محيطي متنوع و باظرفيت، مردمي ذاتا خداجو، پر استعداد و تلاشگر كه بهره مندي آن از يك جمعيت معقول، مي تواند ضمن تقويت موقعيت سياسي ايران در منطقه و جهان، عاملي كليدي براي رشد اقتصادي كشور ( آن هم در شرايطي كه كشور ما يك كشور در حال پيشرفت محسوب مي شود ) به شمار آيد. با اين وصف، جاي سؤال است، چگونه امروز بعضي با ارائه چشم انداز منفي براي ايران پرجمعيت، اغراق در بيان مشكلات زيست محيطي، مفروض گرفتن ضعف مديريت اقتصادي در دولت هاي آينده، و يا ناتواني آنها در توزيع منطقي جمعيت در كشور بر مبناي نتايج آمايش سرزميني، جمعيت بالا براي ايران را يك امر دردسر ساز و عامل تضعيف كشور معرفي مي كنند؟ و جالب تر اينجاست كه تاكنون بحث هاي ارائه شده در اين عرصه، نه از مستندات علمي قابل قبول و نه از اتفاق نظر متخصصان رشته هاي ذي ربط بهره اي برده است!
دوم) براساس آمارهاي صحيح و تحليل هاي روشمند و عالمانه، شرايط جمعيتي كشور به دلايل فقدان رصد درست، نبود حساسيت هاي لازم و نسخه پيچي هاي ناصواب داخلي و خارجي، طي دهه هاي آتي رو به وخامت خواهد رفت و ايران، از كشوري جوان و پرنشاط به كشوري پير و پژمرده تبديل خواهد شد كه علاوه بر به دوش كشيدن هزينه هاي معتنابه ناشي از عوارض فراوان پيري جمعيت، مزيت هاي پرشمار يك كشور جوان را نيز از دست خواهد داد. اين موضوع به قدري روشن است كه نه با دست كاري بعضي دوستان كم فهم در آمارها و نه با چرخش هاي تحليلي مجامع بين المللي، از روشني آن كاسته نخو اهد شد.
سوم) آنچه امروز مهم است، اتخاذ يك مواجهه عقلاني و دلسوزانه با موضوع جمعيت است. برادران و خواهران گرامي! نبايد معضل جمعيتي در ايران را كوچك شمرد يا آن را مسأله نسل هاي بعدي دانست؛ حقيقت اين است كه روند پيري جمعيت، سرنوشت كشور، دست يابي به قلل پيشرفت و به طور كل، عزت و سربلندي كشور را به جد تهديد مي كند و اگر براي آن طي ده سال آينده فكر اساسي و اقدام قاطع صورت نگيرد، ديگر امكان جبران آن از دست مي رود.
چهارم) توصيه ما به همه عناصر ذي نقش در موضوع جمعيت، مواجهه صحيح، به دور از يك جانبه نگري و يا لجبازي با اين موضوع حياتي است. جاي تأسف است كه در ماههاي گذشته، شاهد برخي سخنان يا اقدامات ناپسند و حتي در مواردي رياكارانه از سوي بعضي از كارشناسان يا مديران، در جهت تداوم سياست هاي كاهش جمعيت و عقيم سازي، تحت عناوين جديد نظير بهداشت باروري، سلامت مادران و غيره بوديم، بطوريكه ديگر نمي توان بين اين جنس اقدامات و ادعاي آنها مبني بر دلسوزي براي كشور جمع كرد. آنچه مسلم است، استمرار سياست غلط كاهش جمعيت در كشور به ويژه در شبكه بهداشتي با هر اسم و توجيهي گناهي نابخشودني است و اگر در دهه هاي گذشته يك خطاي غير عمدي توصيف مي شد، از اين پس مي توان از آن به مثابه خيانت به كشور تعبير كرد.
پنجم) بدون ترديد، منطقي شدن جمعيت كشور طي دهه هاي آينده، امري تك ساحته نيست بلكه نيازمند تدابير و اقدامات چندساحته است كه هر يك از اين ساحات در جاي خود از اهميت فوق العاده اي برخوردار است. از رونق كسب و كار و افزايش رفاه تا اصلاح و تقويت فرهنگ عمومي و سبك زندگي؛ از بهبود سطح بهداشتي و درماني تا افزايش سلامت و امنيت اجتماعي؛ همه اين ها بايد در جهت دست يابي به جمعيت مناسب و البته در قالب يك برنامه ريزي واقع بينانه و بلند مدت مورد عنايت مسئولين قرار گيرد. هر چند بايد توجه داشت، اهميت و ارزش فرهنگ عمومي و سبك زندگي در تحولات جمعيتي با ساير عناصر قابل مقاييسه نيست بطوريكه به نظر مي رسد، نه تنها رفع بخش مهمي از معضل جمعيتي كشور با اصلاح فرهنگ عمومي و سبك زندگي قابل حل مي باشد بلكه تحولات عميق فرهنگي از چنان قدرتي برخوردار است كه مي تواند تا حدي برخي از كمبودهاي اقتصادي، بهداشتي و اجتماعي را پر كند.
ششم) به لطف الهي، در حالي با هم صحبت مي كنيم، كه روز به روز نگاه نخبگان كشور در مواجهه با معضل جمعيتي روشن تر و واقع بينانه تر مي شود و زمينه براي همگرايي نخبگاني در جهت حل معضل جمعيت مهيا مي شود.
حقيقت اين است كه بايد دست از پيروي كوركورانه از نسخه هاي بين المللي كه طي دهه هاي گذشته در مواردي با سوء نيت و البته با ژست خيرخواهانه، به دنبال گرفتن مزيت جمعيتي از كشورهاي مسلمان به ويژه ايران بوده اند برداشت. امروز اين عقل و اراده إيراني است كه بايد براي اين موضوع فكر كند و تصميم بگيرد نه عقول و اراده بيگانگان.
هفتم) همچنين، در كنار بعضي كم كاري ها و سنگ اندازي ها، بحمدالله هم اكنون شاهد تلاش مجاهدانه، شبانه روزي و در عين حال عالمانه و اثرگذار جمع قابل توجهي از مراكز فرهنگي و نخبگاني و نيز تشكل هاي متعهد مردمي در مسير تحقق سياست هاي كلي نظام در حوزه جمعيت هستيم كه اين تلاش هاي موثر، به خصوص در عرصه هاي فرهنگي قابل تقدير و تشكر مي باشد.
هشتم) اين هم انديشي كه امروز در خدمتتان هستيم، نخستين هم انديشي ملي در موضوع جمعيت با حضور جمعي از انديشمندان، كارشناسان و مديران كشور است كه هم به منظور بررسي و تحليل موانع اجراي سياست هاي جديد كشور و هم در جهت تبيين برخي از پيشرفت ها در اين مسير طراحي شده و ما امروز انشاءالله از مقالات خوب تعدادي از صاحب نظرات و هم نظرات حضار گرامي بهره خواهيم برد. در پايان شايسته مي دانم از همه مجموعه هايي كه زمينه برپايي اين هم انديشي را فراهم كردند به خصوص شوراي فرهنگي و اجتماعي زنان و خانواده شوراي عالي انقلاب فرهنگي سپاسگزاري كنم. از تصديعي كه دادم پوزش مي خواهم. والسلام عليكم و رحمه الله.
